Walery Rzewuski (1837 - 1888) jest drugim, obok Ignacego Kriegera, wybitnym fotografem XIX-wiecznego Krakowa.
Walery Rzewuski na zdjęciu ze swojego atelier, lata 80. XIX
Jego pierwszy zakład mieścił się przy ulicy Krupniczej, z czasem powstało ich klika. W latach 1864-1867 wybudował własny dom przy ulicy Kolejowej (obecnie Westerplatte), który przeznaczył na nowoczesne atelier oraz laboratorium. Po jego śmierci pracownia miała zostać przekształcona w szkołę fotograficzną (do czego ostatecznie nie doszło). Atelier Rzewuskiego miało osobliwy, charakterystyczny dla XIX -wiecznych pracowni wygląd. Jak czytamy w opisie: "na jednej ze ścian mieściła się duża dekoracja wnętrza salonu, jako tło do portretów i zdjęć grupowych, przy innej ścianie naturalna grota z kamieni, obrośniętych mchem i paprocią, przed nią sadzawka i wodotrysk..." Z okazji 25-lecia pracy zawodowej Rzewuskiego (1885) Aleksander Mroczkowski, uczeń Jana Matejki, przemalował pracownię czerpiąc motywy z katedry wawelskiej.
Walery Rzewuski, Portret Witolda i Michała Krasickich wykonany w atelier Rzewuskiego, 1885-1887
Rzewuski zasłynął głównie jako portrecista krakowskich elit. W jego zakładach fotografowali się przedstawiciele szlachty, magnaterii oraz wybitne osobowości, takie jak Artur Grottger, Józef Ignacy Kraszewski, Jan Matejko czy Józef Dietl.
Walery Rzewuski, Portret Pelagii Czackiej z Sapiehów, 1885
Walery Rzewuski, Portret Józefa Dietla, 1860
W swoim atelier wykonywał portrety aktorów upozowanych na konkretne postaci. Znane są portrety Heleny Modrzejewskiej w stroju Barbary Radziwiłłówny, Małgorzaty z "Fausta", czy jako szekspirowskiej Ofelii.
Walery Rzewuski, Helena Modrzejewska w roli tytułowej w sztuce „Barbara Radziwiłłówna”, 1865
Walery Rzewuski, Helena Modrzejewska jako Małgorzata w spektaklu "Faust" Johanna W. Goethego, 1869
Walery Rzewuski, Helena Modrzejewska jako Ofelia w "Hamlecie" Szekspira
W zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Krakowa do dziś przetrwał wykonany przez Rzewuskiego album fotografii ukazujący przekrój ról Antoniny Hoffmann.
Walery Rzewuski, Helena Modrzejewska jako Halszka i Antonina Hoffmann jako Beata w spektaklu "Halszka z Ostroga" Józefa Szujskiego
Zainteresowania teatralne Rzewuskiego zaowocowały dokumentowaniem tzw. "żywych obrazów", czyli parateatralnych działań ukazujących np. sceny z "Ogniem i mieczem" Sienkiewicza.
Szczególnie cenny dokument historyczny stanowią wykonywane przez Rzewuskiego w czasie powstania styczniowego portrety powstańców - Józefa Lenieckiego, Józefa Śmiechowskiego, Bronisława Ryxa, Stanisława Lesińskiego czy Władysława Daniłowskiego. Prawdopodobnie odwiedził również obóz Langiewicza w Sosnówce, w celu wykonania fotografii, zdjęcia nie przetrwały jednak do dziś, nie wiadomo również czy rzeczywiście powstały.
Walery Rzewuski, Portret Józefa Lenieckiego, 1863 Walery Rzewuski, Portret Józefa Śmiechowskiego , 1863
Walery Rzewuski, Portret Bronisława Ryxa, 1863; Walery Rzewuski, Portret Stanisława Lesińskiego, 1863
Walery Rzewuski, Portret Władysława Daniłowskiego, 1863
Oprócz wykonywania portretów Rzewuski, podobnie jak Krieger, fotografował również widoki Krakowa, dzieła sztuki, a także, jako pierwszy - Tatry.
Na początku swojej działalności posługiwał się techniką mokrego kolodionu, w której negatywy otrzymywano na szklanych płytach. Odbitki wykonywał m.in. na papierze albuminowym. W 1882 r. zastąpił tę technikę znacznie mniej pracochłonną bromowo-żelatynową, która nie wymagała operowania mokrą substancją światłoczułą. Ręczne kolorowanie odbitek farbami zaczęło być stosowane w zakładzie z początkiem lat 60., retusz – z początkiem następnej dekady.
Portret zbiorowy dwudziestu przyjaciół Artura Grottgera – artystów i literatów krakowskich, papier albuminowy, 1865
Oprócz działalności fotograficznej Rzewuski zapisał się na kartach historii jako aktywista społeczny inicjujący pomysł budowy nowego teatru miejskiego w Krakowie (obecnie Teatr im. Juliusza Słowackiego) oraz Radny Miejski. Jego imieniem nazwane jest obecnie Muzeum Historii Fotografii w Krakowie mieszczące się przy ulicy Józefitów.
